Trên các chương trình thời sự hay các chuyên mục hàng đầu trên báo chí, ta thấy hai chữ “chính sách” thường đi liền với một vấn đề hay một ngành nào đó. Chẳng hạn, chính sách nhà ở, chính sách tiền tệ, chính sách giáo dục, chính sách y tế thời COVID, v.v. Thử tìm kiếm Google, bạn sẽ thấy từ rất hay đi cùng với "chính sách” là "nhà nước”. Đó là lý do phần đông mọi người khi nghe đến ba chữ "chính sách công” là lắc đầu, cho rằng đó không phải việc của mình. Có thực là như vậy?
Chính sách công rốt cuộc là gì? Tại sao bạn cần quan tâm?
“Chính”, theo từ điển Hán Việt, có nghĩa là làm cho ngay thẳng. “Sách” có thể hiểu là sách lược, phương pháp để thực hiện một mục tiêu đã định. “Chính sách”, theo đó, là đường lối sắp đặt công việc sao cho đúng đắn. “Công” đối lập với "tư”, chỉ những gì thuộc về mọi người, hướng đến lợi ích chung cho mọi người chứ không chỉ một nhóm riêng lẻ nào. (Chẳng hạn, đường lối kinh doanh của một công ty là chính sách 'tư' chứ không phải chính sách 'công'). Như vậy, hiểu nôm na, chính sách công là những quyết định hành xử của chính quyền liên quan đến những vấn đề chung, thường là của một quốc gia hay một địa phương.
Nói đến đây, ta dễ nghĩ đó là việc của nhà nước, của chính quyền, chẳng liên quan gì đến cuộc sống của ta cả. Nhưng chỉ cần nghĩ thêm một chút, ta sẽ thấy chuyện gì cũng có thể bắt nguồn từ chính sách công, và do vậy thiết thân với tất cả mọi người.
Hãy tưởng tượng cuộc đời của một con người từ lúc mới lọt lòng: sinh ra ở bệnh viện công hay bệnh viện tư, bố mẹ ta phải trả bao nhiêu viện phí, bảo hiểm y tế chi trả được mấy phần? Rồi ta khai sinh ở đâu, quê quán trên giấy tờ là gì, có thể học trường nào cho đúng tuyến? Ta sẽ đi học năm mấy tuổi, đi học lúc mấy giờ, học môn gì, theo sách giáo khoa nào, học bao nhiêu năm, đóng bao nhiêu học phí, ai là người có thể đứng lớp dạy ta? Rồi ta đi làm, được nhận lương, đồng lương đó trước khi trở thành của ta phải trừ đi bao nhiêu phần trăm thuế, tại sao lại như thế?
Tất cả những thứ vừa được kể đều phải chiếu theo những quy định chung gọi là chính sách công. Chúng được thể hiện thành văn bản pháp luật, chỉ thị, quyết định của chính quyền, hay gần gũi hơn là cách cán bộ phường xã trả lời những câu hỏi của một người dân bình thường.
Phụ huynh học sinh tiểu học ở thành phố Hồ Chí Minh có lẽ chưa quên lần Sở Giáo dục và Đào tạo quyết định lùi giờ vào học muộn hơn 30 phút cho toàn bộ học sinh cấp 1 vào tháng 10 năm ngoái. Trước đó chỉ một tuần, Báo Tuổi Trẻ nêu ý kiến rằng bắt trẻ em phải đi học quá sớm là tra tấn các em. Hình ảnh những trẻ em ngái ngủ sau xe máy của cha mẹ, ăn vội hộp xôi để đến trường ngay lập tức khơi gợi sự đồng cảm, đồng tình, bức xúc, và khiến nhiều người dân trải lòng về những khó khăn của họ để đưa con đến trường kịp giờ. Cuộc thảo luận tạo ra tác động đủ lớn để các kênh truyền thông khác cùng vào cuộc, và tiếng nói của người dân đã đồng vọng đủ mạnh để chính quyền thành phố lắng nghe, cân nhắc và thay đổi theo. Đó là một ví dụ điển hình cho thấy chính sách là những thứ rất thiết thân, và người dân có thể tác động và tạo ra thay đổi mà mình mong muốn như thế nào.
Chính sách công: Ngành học của những người đi cùng thời đại
Chính sách công có thể có ảnh hưởng đến tất cả mọi người, nhưng đó vẫn là nói lời lý thuyết. Trên thực tế, người dân bình thường, với bao nhiêu áp lực cơm áo, chỉ quan tâm đến chính sách khi có chuyện xảy ra. Nhưng bởi chính sách công là việc quá quan trọng, ta không thể phó thác cho các công chức hay các chính trị gia. Đó là lý do xã hội cần một nhóm người chuyên theo dõi và làm việc để thúc đẩy các chính sách trong mọi lĩnh vực đi đúng hướng. Đúng hướng, có nghĩa là hướng đến những giá trị công tốt đẹp. Đúng hướng, tức là mặc dù quyết sách nào cũng sẽ có người được lợi và người chịu thiệt, ta vẫn cần dung hòa được lợi ích các bên và đảm bảo rằng nhóm yếu thế nhất không bị bỏ sót.
Người học chính sách công, vì thế, là những người có quan tâm và mong muốn giải quyết các vấn đề trong cộng đồng của mình. Trong quá trình tìm hiểu ngành học này, tôi đã từng gặp một sinh viên sư phạm muốn góp ý cho kế hoạch thay đổi sách giáo khoa phổ thông, một lập trình viên muốn hiểu hơn về cách đóng góp chuyên môn của mình cho phát triển xã hội, một đạo diễn điện ảnh tìm cách kêu gọi nguồn lực cho các dự án phim độc lập, một tu sĩ, một người quản lý mục tiêu phát triển bền vững trong tập đoàn đa quốc gia, một doanh nhân muốn trồng thật nhiều rừng v.v..
Có lẽ hiếm có lớp học nào ngoài chính sách công có thể quy tụ được những gương mặt đa dạng và nhiều tâm huyết như vậy. Tiềm năng đóng góp của những cá nhân này chính là lý do vì sao các chương trình chính sách công thường được cấp một phần hoặc toàn phần học bổng.
“Người học chính sách công cần có hiểu biết rộng, không chỉ về chính sách mà còn các vấn đề có liên quan” ông Khuất Quang Hưng, một chuyên gia và nhà tuyển dụng lâu năm trong lĩnh vực truyền thông đối ngoại đánh giá. Theo ông, trong khi người học các chuyên ngành hẹp thường sẽ có kiến thức sâu một vấn đề, người học chính sách công lại cần phải có kiến thức toàn diện. Ví dụ, không chỉ có khả năng hiểu các vấn đề vĩ mô, môi trường pháp luật, phân tích chính sách, quy trình ra chính sách, mà còn phải hiểu mong muốn của các bên tham gia, sức ảnh hưởng của các bên, cũng như biết rõ việc muốn tạo ra thay đổi thì cần tác động vào đâu. “Nhu cầu về nhân sự như thế trong các tổ chức lớn lúc nào cũng có và vai trò của chính sách công đối với hoạt động của doanh nghiệp ngày càng trở nên quan trọng,” ông Hưng nói.
Sự thu hút của ngành chính sách công với cả người học và người tuyển dụng đến phần lớn từ tính chất liên ngành, và đó cũng là xu thế đào tạo thời nay. Chỉ có người trong ngành mới có thể hiểu vấn đề của ngành mình, nhưng họ sẽ cần thêm hiểu biết về xã hội, về chính trị, về quy trình chính sách, về kỹ năng thương lượng, thuyết phục, phân tích, đánh giá, phản biện, lựa chọn giải pháp để có thể tạo ra được những sự thay đổi mà họ muốn.
Một chương trình Thạc sỹ Chính sách Công tốt có thể trang bị được cho người học bộ kỹ năng này – kỹ năng của một người tạo ra thay đổi. Một chương trình chính sách công tốt cũng có thể đặt người học vào trong một mạng lưới hiệu quả để tạo ra được các liên minh, huy động được nguồn lực cần thiết. Và trên hết, đó phải là nơi nuôi dưỡng được tinh thần phụng sự những giá trị chung.
Trong suốt 15 năm qua Trường Chính sách Công và Quản lý Fulbright đã luôn đào tạo chính sách công theo cách như thế. Chương trình học chú trọng phương pháp tư duy dựa trên chứng cứ và dữ liệu; học viên đến từ đa dạng ngành nghề, lứa tuổi, nơi chốn; lớp học thở cùng nhịp thở với cuộc đời. Những chủ đề thời sự đi vào đề bài của học viên như chính sách giãn cách chống dịch COVID-19 của Việt Nam và các quốc gia, chuyển đổi số đang thay đổi cách các cơ quan nhà nước tương tác với người dân, hay các thảo luận về vấn đề bảo vệ dữ liệu công dân khỏi nguy cơ bị rò rỉ, bị đánh cắp.
Những cuộc thảo luận cởi mở mang đầy hơi thở thời đại luôn là thứ khiến học viên ấn tượng nhất trong cách đào tạo chính sách công của ngôi trường nhỏ nhưng bền bỉ mang tên Fulbright. Họ thấm nhuần một tinh thần đã tạo nên nền móng cho thương hiệu của chương trình học bổng thạc sĩ chính sách công này: “Tầm nhìn toàn cầu, hành xử địa phương”. Đó cũng là câu ưa thích của PGS. TS. Phạm Duy Nghĩa, giảng viên cao cấp và là giám đốc chương trình. Ông luôn coi việc cập nhật chương trình đào tạo theo diễn biến thời cuộc là mệnh lệnh nhất quyết trong nghiệp làm thầy của mình.
“Giá trị và nguyên tắc phổ quát cần giữ vững, nhưng thi hành chính sách công phải hợp thời. Khó có thể tạo ra thay đổi đáng kể nếu chúng ta không hiểu bối cảnh địa phương và thời đại chúng ta đang sống,” ông nói.
-----
Chương trình học bổng Thạc sỹ Chính sách Công của Trường Chính sách Công và Quản lý Fulbright, Đại học Fulbright Việt Nam đã mở đơn ứng tuyển. Chương trình có hỗ trợ học bổng từ Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, và chào đón ứng viên từ mọi ngành nghề. Đối với kỳ tuyển sinh 2023, trường áp dụng phương pháp xét tuyển hồ sơ. Tìm hiểu thêm tại: https://fsppm.fulbright.edu.vn/vn/tuyen-sinh/tai-sao-chon-fsppm/
Bài đã được đăng trên các báo:
Những bài viết liên quan
Tham gia thử thách “Hiểu về Chính sách công”, nhận suất tư vấn 1-1 với cựu học viên/học viên cùng lĩnh vực
Fulbright’s Meet and Mingle: Tinh thần Fulbright
