Học viên Fulbright kiến tập tại Công ty Chứng khoán lớn nhất Việt Nam

Trong khuôn khổ của môn học Phân tích tài chính, học viên Fulbright đã có cơ hội đến tham quan và trò chuyện với lãnh đạo của Công ty Chứng khoán SSI. Trong buổi kiến tập, các học viên đã có cơ hội gặp gỡ và lắng nghe chia sẻ từ ban lãnh đạo của công ty về quản lý danh mục đầu tư, hiện trạng đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam, việc ứng dụng các mô hình tài chính trong công việc. Buổi kiến tập là cơ hội để học viên học hỏi từ những chuyên gia trong nghề trên thị trường chứng khoán và kiểm chứng cách các mô hình và lý thuyết tài chính được ứng dụng trong thực tiễn công việc tư vấn và định giá cổ phiếu.

Ở những nền kinh tế phát triển, thị trường tài chính hay cụ thể hơn là thị trường chứng khoán là nơi kết nối giữa những người có nguồn tiền nhàn rỗi với các doanh nghiệp cần vốn để thực hiện các ý tưởng kinh doanh và vì vậy được ví von như "trạm xăng" cung cấp nguồn lực cho cỗ máy kinh tế vận hành. Chính nhờ thị trường chứng khoán, nguồn vốn của xã hội được huy động và đưa đến những nơi có thể sử dụng hiệu quả nhất và tạo ra suất sinh lợi cao nhất cho đồng tiền đó. Thông qua thị trường tài chính, chính phủ các nước tiên tiến cũng có thể thực hiện những mục tiêu công của mình, ví dụ sản phẩm dịch vụ của các quỹ đầu tư hưu trí chuẩn bị cho giai đoạn nghỉ hưu của người lao động hoặc các khoản vay thế chấp để người dân mua nhà.

Mặt khác, thị trường được xem như một người "giám thị đại chúng" đối với các doanh nghiệp niêm yết trên sàn, tạo áp lực buộc các công ty này phải minh bạch trong hệ thống vận hành và báo cáo tài chính. Và với xu thế đầu tư ESG (Environmental, Social and Corporate Governance) của thế kỷ mới, nhà đầu tư có quyền yêu cầu các quỹ tăng cường đầu tư vào những công ty có hoạt động sản xuất xanh mang tính bền vững, tạo ra tác động tích cực cho xã hội hoặc có hệ thống quản trị minh bạch. Ngược lại, nhà đầu tư có thể "trừng phạt" bằng cách rút bớt tiền ra khỏi cổ phiếu của những công ty sản xuất thuốc lá, rượu bia, casino vốn tạo ra tác động tiêu cực cho xã hội hoặc các doanh nghiệp thải ra lượng lớn khí CO2 gây ô nhiễm môi trường.

Đến cuối năm 2020, thị trường Việt Nam chỉ có 2,7 triệu tài khoản trên tổng số dân 100 triệu người, như vậy tỉ lệ đầu tư chứng khoán ở Việt Nam chưa đến 2,7% trong khi ở các nước phát triển, 40-50% dân số tham gia và đầu tư vào thị trường chứng khoán. Đối với người dân ở các nước phát triển, chứng khoán được xem là kênh đầu tư phổ biến vì yêu cầu vốn thấp so với các kênh đầu tư khác như bất động sản, tính thanh khoản cao, dễ tham gia với nhiều sản phẩm đầu tư thụ động và chủ động đa dạng. Tại Việt Nam, chính phủ đã đặt mục tiêu định hướng đến năm 2025 tỉ lệ dân số tham gia đầu tư chứng khoán sẽ tăng lên 5% (tương đương với 5 triệu nhà đầu tư) và giá trị vốn hóa của cổ phiếu sẽ bằng 120% của GDP.

Đầu tư chứng khoán dưới góc nhìn chính sách công

Bên lề các câu hỏi về kỹ thuật và chuyên môn, các học viên Fulbright dưới góc nhìn của nhà hoạch định chính sách còn đặc biệt quan tâm đến vấn đề rủi ro đạo đức của thị trường tài chính. Học viên Nguyễn Thị Ngọc Ánh đặt ra câu hỏi: "Chiến thuật của đa số nhà đầu tư cá nhân ở Việt Nam vẫn là "chạy theo số đông", nghĩa là mọi người mua thì mình cũng mua và mọi người bán thì mình cũng bán. Điều này tạo ra biến động rất lớn cho thị trường và dẫn đến hiện tượng "ảo giá" nghĩa là giá cổ phiếu đôi khi không phản ánh đúng thực trạng kinh doanh của doanh nghiệp. Với vai trò là công ty chứng khoán lớn nhất Việt Nam, trong công tác tư vấn, SSI đã thực hiện những gì để định hướng đúng và ổn định tâm lý cho nhà đầu tư?"

Giải đáp câu hỏi này, ông Nguyễn Chí Trung, Phó Giám đốc Khối dịch vụ chứng khoán, Khách hàng Cá nhân cho biết môi giới và tư vấn tài chính là một nghề đòi hỏi bản lĩnh cao. Trong những giai đoạn thị trường biến động ví dụ như sàn giao dịch không nhận lệnh, nghẽn mạng hoặc giá cổ phiếu lao dốc đòi hỏi người môi giới phải giữ được sự bình tĩnh để phục vụ khách hàng. Thay vì "tắt máy" khi có biến cố xảy ra, đây là lúc nhân viên môi giới phải đứng ra trao đổi, trấn an khách hàng không để các nhà đầu tư rơi vào trạng thái hoảng loạn quá mức.

Ngoài ra, trong hoạt động tư vấn, môi giới tài chính không thể đưa ra tư vấn mua vào bán ra một cách chung chung hời hợt cho mọi đối tượng khách hàng mà không cân nhắc đến năng lực và nhu cầu tài chính của họ, cơ cấu giá trị danh mục của khách hàng và định hướng đầu tư của họ. Đặc thù của đầu tư tài chính liên quan mật thiết đến cuộc sống của nhà đầu tư, một số khách hàng đầu tư để trang trải học phí cho con cái hoặc có những khách hàng lớn tuổi tham gia đầu tư để tìm kiếm thu nhập chuẩn bị cho giai đoạn nghỉ hưu. Chính vì tính quan trọng và liên đới cao của thị trường tài chính, môn học đạo đức (ethics) luôn là một cấu phần lớn trong bất kỳ chương trình đào tạo tài chính nào.

Đầu tư chứng khoán, dữ liệu lớn và thế hệ Gen Z

Năm 2020, năm đầu tiên khi thế giới bước vào đại dịch COVID-19, là một năm kỳ lạ và đặc biệt đối với cả thị trường chứng khoán. Trong giai đoạn đầu (Quý I & II năm 2020) khi dịch bùng nổ ở nhiều nơi, cùng với lệnh phong tỏa, các hoạt động kinh doanh bị đình trệ và nhiều doanh nghiệp tuyên bố phá sản. Là "phong vũ biểu" của nền kinh tế, chứng khoán đã lao dốc trong giai đoạn này và thị trường trong tư thế chuẩn bị đón nhận những cơn sóng lớn dữ dội hơn. Tuy nhiên, trái với nhận định của nhiều người, năm 2020 lại là một năm thành công rực rỡ của chứng khoán Việt nói riêng và thế giới nói chung dù thực tiễn kinh tế lại ảm đạm và suy thoái nghiêm trọng.

Các chuyên gia nhận định thành công này xuất phát từ nhiều yếu tố trong đó có sự xuất hiện ồ ạt của thế hệ nhà đầu tư mà thị trường gọi là F0 và sự tham gia sôi nổi của họ đã tạo ra thanh khoản lớn và vực dậy thị trường chứng khoán vào nửa cuối 2020. Vì sao thế hệ F0 này lại xuất hiện đặc biệt là trong bối cảnh của dịch bệnh? Theo ông Chí Trung, Phó Giám đốc SSI, thế hệ F0 được sản sinh một phần nhờ sự phát triển của công nghệ. Trước đây, để bắt đầu giao dịch chứng khoán, nhà đầu tư phải đến công ty chứng khoán lập hồ sơ tại chỗ đồng thời cung cấp các giấy tờ xác minh danh tính như CMND, hộ chiếu, v.v. bằng bản cứng.

Nhưng hiện nay nhờ công nghệ eKYC, nhà đầu tư có thể hoàn thành mọi thủ tục này tại nhà mà không cần di chuyển đến trụ sở của các công ty chứng khoán. Và sự phổ biến của smartphone, hệ thống smart trading, các kênh thông tin trực tuyến như YouTube, Google đã giúp nhà đầu tư tự trang bị kiến thức trading cơ bản cho mình và không cần sự đến sự hỗ trợ hướng dẫn của môi giới như trước kia. Trong giai đoạn phong tỏa, khi người dân có nhiều thời gian rảnh rỗi, và chứng khoán là kênh đầu tư duy nhất họ có thể tham gia từ xa, nhiều người, đặc biệt là thế hệ trẻ (Gen Z) bắt đầu tự mày mò và thực hiện những giao dịch thị trường đầu tiên.

Đặc biệt, thế hệ nhà đầu tư Gen Z được dự đoán sẽ định hình lại cách thức đầu tư chứng khoán trong tương lai, trong đó những nền tảng công nghệ sẽ lên ngôi và hỗ trợ người dùng ra quyết định đầu tư. Hiện nay, đã có một số ứng dụng hiện đại cho phép chúng ta theo dõi danh mục và lịch sử giao dịch của những chuyên gia đầu tư thành công trong cộng đồng và thậm chí ứng dụng còn có thuật toán AI (trí thông minh nhân tạo) cho phép những nhà đầu tư bận rộn "sao chép" (copy trade) hoạt động mua bán từ các chuyên gia cho danh mục của riêng họ.

Những điều này nhấn mạnh những công nhân tài chính của thời đại mới không chỉ là những người có chuyên môn trong lĩnh vực tài chính mà còn phải am hiểu về công nghệ, dữ liệu lớn và lập trình. Nhận ra xu thế giáo dục và việc làm của thời đại mới, Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright đã đi tiên phong tích hợp kiến thức về phân tích dữ liệu và dữ liệu lớn vào trong chương trình đào tạo. Ngoài việc trau dồi những kiến thức trong các môn nền tảng như tài chính, kinh tế vĩ mô, phân tích chính sách, học viên chương trình Thạc sĩ Chính sách công Fulbright được khuyến khích phát huy tư duy sáng tạo ứng dụng các sáng kiến công nghệ để giải quyết những vấn đề trong khu vực công, kinh tế và tài chính.

***

Công ty Cổ phần Chứng khoán SSI (SSI – HOSE) được thành lập vào tháng 12/1999, là Công ty chứng khoán hoạt động lâu năm, có nhiều đóng góp quan trọng cho sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam. SSI cũng vinh dự là công ty chứng khoán tư nhân đầu tiên được Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới (tháng 12/2020).

Với ưu thế vượt trội về nhân lực, mạng lưới đối tác và tiềm lực tài chính, hiện tại, SSI là công ty chứng khoán số 1 Việt Nam với giá trị thương hiệu và uy tín hấp dẫn nhất thị trường.

Là định chế tài chính hàng đầu Việt Nam, SSI hoạt động trên các lĩnh vực dịch vụ tài chính lớn bao gồm Dịch vụ Chứng khoán Khách hàng Cá nhân, Dịch vụ Chứng khoán Khách hàng Tổ chức, Quản lý quỹ đầu tư, Dịch vụ Ngân hàng đầu tư, Nguồn vốn và Kinh doanh tài chính.

• Quỳnh Chi